3.46.31 Полуправда для обеспеченя безопасности
***
Пребывание в Египте (12:10-20)
Здесь содержится нечто гораздо большее, чем простой урок честности, хотя рассказ этот несомненно предостерегает и против греховности лжи. Это утверждение, что «она моя сестра», трижды встречается в повествованиях о патриархах (стих 13; 20:2; 26:7). Причем в 20:13 Аврам поясняет, что «держаться этой версии» было их правилом, куда бы они ни шли, так что нет ничего неожиданного в том, что он повторял эту ложь.
Трудно не заметить явного параллелизма между этим временным пребыванием Аврама в Египте и позднейшим событием в жизни происшедшего от него народа, который окажется в Египте в рабстве. Лейтмотивы удивительно схожи: голод в стране (12:10; 47:13); временный характер переселения в Египет (12:10; 47:27); опасность, угрожавшая мужчинам от египтян, заинтересованных в сохранении для себя лишь женщин (12:12; Исх. 1:22); «поражение» египтян Господом (Быт. 12:17; Исх. 7:4 – 11:10); ущерб, нанесенный египтянам (12:16; Исх. 12:35-36); избавление (Быт. 12:19; Исх. 15); наконец, уход по направлению к Негеву (Быт. 13:1; Чис. 13:17,22). Таким образом, свое исполненное великого значения избавление из рабства, которое Израилю предстояло пережить впоследствии, он как бы уже пережил в своем праотце, и это, вероятно, являлось для него источником утешения и ободрения.
Бог не только обещал народу избавление в будущем, но в предвосхищении его как бы «разыграл» это избавление в жизни Аврама.
В контексте всей книги Бытия то, что содержится в 12:10-20, может быть поставлено по своему значению непосредственно после призыва, обращенного к Авраму, и констатации его послушания. Здесь Аврам более не руководствуется верою, как это было с ним вначале. И, тем не менее, Бог исполнит данные ему обетования. Аврам не был единственным патриархом, поставившим себя в довольно бесславные обстоятельства, из которых Богу пришлось избавлять его.
Быт. 12:10-13. План, в страхе придуманный Аврамом, обернулся против него: осуществляя его, он рисковал обетованием Божиим. Избавить жену его – с тем, чтобы данное ему обещание могло исполниться, в состоянии был только Бог Под угрозой голода Аврам решил на время уйти в Египет. (Другие случаи голода в Палестине упоминаются в 26:1 и 41:50.) Обвинять его за это нельзя, разве что в том, что действовал он в этих условиях явно не по вере. Гонимый обстоятельствами кочевник, он придумал «спастись», говоря полу-правду о своей сестре-жене.
И в том, что версия его была полуправдой, Аврам искал успокоения для своей нечистой совести. Сара и в самом деле была его сестрою (фактически – сводною сестрою; сравните 20:12), так что египтянам он сообщил только то, что хотел, чтобы они знали. Его мотивировка, несомненно, вытекала из законов того общества, где в семьях главенствовали братья.
На неприятельской территории мужа могли убить с тем, чтобы взять его жену. Но поскольку Аврам выдавал себя за брата Сары, тот, кто пожелал бы взять ее в жены, должен был обратиться к нему за официальным разрешением. И это, возможно, дало бы ему время, чтобы выйти из щекотливого положения, выиграв, а не проиграв.
Быт. 12:14-16. История приняла иронический оборот, когда Сарой заинтересовался некто, кому не нужно было просить ее у ее «брата», а именно сам фараон.
Самые слова Аврама («дабы мне хорошо было ради тебя», стих 13) обратились, в сущности, против него; да, фараон обходился с Аврамом хорошо именно ради красивой Сары, и он даже весьма разбогател. (сравните с хорошим обращением другого фараона, в более поздние времена, с правнуком Аврама Иосифом, 41:41-43, и с внуком Аврама Иаковом, 45:16-20.) Но как раз это обстоятельство связало Аврама, и из «уз», в которые он попал, сам он не мог освободиться. Нечестная проделка его едва не стоила ему жены, без которой обетованное ему благословение не могло исполниться.
Быт. 12:17-20. Но Господь поразил обитателей дома фараонова тяжкими ударами (по другим переводам – «тяжелыми болезнями»). Только вмешательство свыше могло вывести Сару невредимой из царского гарема. Избавление ее сопровождалось возмущенными упреками со стороны фараона (стихи 18-19) и изгнанием Аврама из страны (стих 20). Египтяне были народом суеверным, и всякое дурное стечение обстоятельств воспринимали как зловещее предзнаменование. Итак, фараон повелел Авраму оставить Египет («возьми ее и уйди»!).
Это история о том, как Бог избавил семью патриарха от египтян посредством обрушенных на них бедствий (болезней), и в ней, как уже было замечено, правомочно усматривать параллель с тем, что произошло с потомками Аврама позже, при Исходе. Но это первое избавление понадобилось по вине самого Аврама, который навлек на себя беду, прибегнув к обману. Бог, верный Своему слову, вмешался, чтобы по неразумию человека не был сорван Его план. Аврам, вероятно, счел свою ложь «спасительной», между тем, источник спасения из любых обстоятельств люди, служащие Богу, должны видеть лишь в безграничном уповании на Него.
Поначалу Аврам преуспел вследствие своего обмана. Мы читаем, что он разбогател, но ведь это богатство могло стоить ему Сары. Более того: общепринятой является та точка зрения, что
именно во время пребывания в Египте приобрел Аврам рабыню по имени Агарь (16:1-2).
В этом повествовании Моисей давал читателям урок: стоя на страже Своих планов, Бог вмешивается в дела человеческие и избавляет людей от последствий их неразумия и лживых ухищрений.
Бытие 12 глава – Библия – Комментарии Далласской семинарии
3.46.31 ნახევარ-სიმართლე ხიფათის ასაცილებლად
დაბ.12,10-20; 20,2.11-13; 26,7
ბიბლიის მუხლები
დაბადება 12
10. შიმშილი იყო ქვეყანაში და წავიდა აბრამი ეგვიპტეში საცხოვრებლად, რადგან მძვინვარებდა შიმშილი ქვეყანაში.
11. როცა მიუახლოვდა ეგვიპტეს, უთხრა სარაის, თავის ცოლს: ვიცი, ლამაზი შესახედავი ქალი ხარ.
12. დაგინახავენ ეგვიპტელები და იტყვიან, ამ კაცის ცოლიაო; მე მომკლავენ, შენ კი ცოცხალს დაგტოვებენ.
13. თქვი, რომ და ხარ ჩემი, რათა კარგად მომეპყრან შენი გულისთვის და გადავრჩე შენი წყალობით.
14. როცა ჩავიდა აბრამი ეგვიპტეში, დაინახეს ეგვიპტელებმა, რომ ძალიან ლამაზი იყო მისი ცოლი.
15. დაინახეს იგი ფარაონის დიდებულებმა და შეუქეს ფარაონს, და წაიყვანეს ქალი ფარაონის სახლში.
16. ხოლო აბრამს კარგად მოეპყრნენ მისი გულისთვის, ჰყავდა აბრამს ცხვარ-ძროხა, სახედრები, ყმები და ყმაქალები და ჯორ-აქლემები.
17. დიდად შეაჭირვა უფალმა ფარაონი და მისი სახლი აბრამის ცოლის სარაის გამო.
18. მაშინ დაიბარა ფარაონმა აბრამი და უთხრა: ეს რა მიყავი, რატომ არ გამიმხილე, შენი ცოლი თუ იყო ეს ქალი?
19. რატომ თქვი და არისო ჩემი? მე კი მის ცოლად შერთვას ვაპირებდი. აჰა, შენი ცოლი, წაიყვანე და წადი!
20. მიუჩინა ფარაონმა ხალხი და მათაც გაამგზავრეს იგი მისი ცოლითა და მთელი მისი საბადებლითურთ.
დაბადება 20
2. თქვა აბრაამმა სარაზე, თავის ცოლზე: ჩემი და არის ეს ქალი. მაშინ გაგზავნა აბიმელექმა, გერარის მეფემ, კაცი და წაიყვანა სარა.
11. უთხრა აბრაამმა: ვიფიქრე, ღვთის შიში არ ექნებათ ამ კუთხეში და ჩემი ცოლის გამო მომკლავენ-მეთქი.
12. მართლაც ჩემი და არის ეს ქალი, მამაჩემის ასულია იგი, ოღონდ დედაჩემის ასული არ არის. ამიტომაც ვითხოვე ცოლად,
13. როცა ღმერთმა მამაჩემის სახლიდან ამახეტიალა, ვუთხარი ქალს: ეს ერთი მადლი მიყავი-მეთქი: რა მხარეშიც რა უნდა მოვხვდეთ, თქვი ჩემზე, ჩემი ძმა არის-თქო ეს კაცი.
დაბადება 26
7. გამოკითხეს იქაურმა კაცებმა მისი ცოლის, რებეკას ვინაობა. მან უთხრა: და არის ჩემი. რადგან შეეშინდა ეთქვა, ცოლი არისო, ვაითუ მოეკლათ იქაურ კაცებს რებეკას გამო, რადგან მშვენიერი შესახედავი იყო.
__თემაზე წერდნენ__
***
დაბ.12:10-20 აქ არის რაღაც უფრო მეტი, ვიდრე პატიოსნების უბრალო გაკვეთილი, თუმცა აქ უფრო სიცრუის ცოდვის საწინააღმდეგოა ნათქვამი. ეს სიტყვები «ის ჩემი და არის», პატრიარქებზე თხრობისას სამჯერ მეორდება (დაბ.12,13; 20:2; 26:7). ამასთან დაბ.20:13-ში აბრამი ხსნის, რომ «ამ ვერსიაზე დგომა» იყო მათი წესი, სადაც არ უნდა მოხვედრილიყვნენ, ისე რომ არაფერი არაჩვეულებრივი არ იყო იმაში, რომ იგი იმეორებდა ამ სიცრუეს.
ძნელია არ შეამჩნიო აშკარა პარალელიზმი აბრამის ამ დროებით ყოფნასთან ეგვიპტეში და მოგვიანებით მომხდარ მოვლენასთან მის მიერ წარმოშობილი ხალხის ცხოვრებაში, რომელიც აღოჩნდება ეგვიპტის მონობაში. ლეიტმოტივები საოცრად მსგავსია: შიმშილი ქვეყანაში (12:10; 47:13); ეგვიპტეში გადასახლების დროებითი ხასიათი (12:10; 47:27); მოსალოდნელი ხიფათი ეგვიპტელებისგან მამაკაცების მიმართ, იქნან მოკლული და დაიტოვონ მხოლოდ ქალები (12:12; გამ. 1:22); ეგვიპტელების «შეჭირვება» უფლისგან (12:17; გამ.7:4 – 11:10); საზღაური ეგვიპტელებისგან (12:16; გამ.12:35-36); ჩამოხსნა (12:19; გამ.15); ბოლოს, წასვლა ნეგების მიმართულებით (13:1; რიცხ.13:17,22). ამგვარად, თავისი მონობიდან გამოხსნის უდიდესი მნიშვნელობის მოვლენა, რომელიც უნდა განეცადა მომავალში ისრაელს, მან უკვე განიცადა თავის წინაპარში, და ეს, როგორც ჩანს იყო მისთვის დასამშვიდებლად და გასამხნევებლად.
ღმერთმა არა მხოლოდ აღუთქვა ხსნა ხალხს მომავალში, ასევე "გაითამაშა" მისი წინასწარი ხსნა აბრამის ცხოვრებაში.
მთლიანი დაბადების წიგნის კონტექსტში ის, რაც არის მოცემული 12,10-20-ში, შესაძლოა თავისი მნიშვნელობით ჩასმულია უშუალოდ აბრამის მოწოდებისა და მისი მორჩილების კონსტატაციის შემდეგ. აქ აბრამი აღარ ხელმძღვანელობს რწმენით, როგორც ეს იყო დასაწყისში. და მაინც, ღმერთი აღასრულებს მისთვის მიცემულ აღთქმებს. აბრამი არ იყო ერთადერთი პატრიარქი, რომელმაც თავი ჩაიყენა არცთუ სასახელო მდგომარეობაში და რისგანაც ღმერთს მოუწია მისი ხსნა.
დაბ.12:10-13. აბრამის მიერ შიშში მოფიქრებული გეგმა მოუბრუნდა მის საწინააღმდეგოდ: მისი განხორციელებისას რისკის ქვეშ დააყენა ღვთის აღთქმა. მისი ცოლის ხსნა, რათა მისთვის მიცემული აღთქმა აღსრულებულიყო, შეეძლო მხოლოდ ღმერთს. შიმშილობის გამო აბრამმა გადაწყვიტა დროებით ეგვიპტეში წასვლა. (შიმშილობის სხვა შემთხვევები მოხსენიებულია 26:1 და 41:50 -ში.) მისი დადანაშაულება შიმშილობაში არ შეიძლება, მხოლოდ იმაში მიუძღვის ბრალი, რომ რწმენით არ მოქმედებს ამ პირობებში. გარემოებებისგან დევნილი მეჯოგე მოიფიქრებს «ხსნას», ნახევარ-სიმართლის თქმით თავის მეუღლე-დაზე.
თავისი ვერსიის ნახევარსიმართლეში ეძებდა აბრამი საკუთარი არაწმიდა სინდისის სიმშვიდეს. სარა სინამდვილეში იყო მისი და (ფაქტიურად – ღვიძლი და 20:12), ისე რომ ეგვიპტელებს მხოლოდ ის უთხრა, რაც უნდოდა, რომ მათ სცოდნოდათ. მისი მოტივირება, უეჭველია, გამომდინარეობდა იმ საზოგადოების კანონებიდან, სადაც ოჯახებში უფროსობდნენ ძმები.
არამოყვრულ ტერიტორიაზე შეეძლოთ მოეკლათ ქმარი და წაეყვანათ მისი ცოლი. მაგრამ რადგანაც აბრამი თავს აჩვენებდა როგორც სარას ძმა, მას, ვისაც ენდომებოდა მისი ცოლად თხოვა, უნდა მიემართა მისთვის ოფიციალურად. და ეს, შესაძლოა, მისცემდა მას დროს არასასურველი მდგომარეობიდან გამოსასვლელად.
დაბ.12:14-16. ამბავმა მიიღო ირონიული გაგრძელება, როდესაც სარათი დაინტერესდა ის, ვისაც არ სჭირდებოდა ეთხოვა «ძმისთვის», ანუ თავად ფარაონი.
თვით აბრამის სიტყვები («რათა კარგად მომეპყრან შენი გულისთვის», მუხლ. 13) შემობრუნდნენ, არსებითად, მის წინააღმდეგ; კი, ფარაონი აბრამს კარგად ეპყრობოდა ლამაზი სარას გამო, და ის უფრო გამდიდრდა. (შეადარე კარგ მოპყრობას სხვა ფარაონისგან უფრო გვიან პერიოდში, აბრამის შვილთაშვილ იოსების მიმართ, 41:41-43, და აბრამის შვილიშვილ იაკობის მიმართ, 45:16-20.) მაგრამ სწორედ ეს გარემოება ბორკავდა აბრამს იმ «ბორკილებში», რომელშიც ჩავარდა, თვით მას არ შეეძლო განთავისუფლება. არაპატიოსანი გარიგება კინაღამ არ დაუჯდა ცოლის დაკარგვად, რომლის გარეშეც მისი კურთხევის აღთქმა ვერ აღსრულდებოდა.
დაბ.12:17-20. მაგრამ უფალმა მოუვლინა ფარაონის სახლს განსაცდელები. მხოლოდ ზეციურ ჩარევას შეეძლო სარას ჰარემიდან უვნებლად გამოყვანა. მის ხსნას დაერთო ფარაონის მხრიდან სამდურავი (მუხლები 18-19) და მოჰყვა აბრამის განდევნა ქვეყნიდან (20). ეგვიპტელები ცრუმორწმუნენი იყვნენ და ყოველგვარ მათთვის შეუცნობელ მოვლენას ცუდ ნიშნად იღებდნენ. ისე რომ ფარაონმა უბრძანა აბრამს დაეტოვებინა ეგვიპტე («წაიყვანე ის და წადი»!).
ესაა ამბავი იმაზე, ღმერთმა როგორ გამოიხსნა პატრიარქის ოჯახი ეგვიპტელებზე მოწეული უბედურებებით (ავადმყოფობებით), და მასში, როგორც უკვე იყო აღნიშნული, დასაშვებია დანახვა პარალელისა იმასთან, რაც გადახდათ აბრამის შთამომავლებს მოგვიანებით, გამოსვლისას. მაგრამ ეს პირველი გამოხსნა აბრამის ბრალის გამო გახდა საჭირო, რომელმაც განსაცდელი მოიწია საკუთარი სიცრუით. ღმერთი ერთგულია თავისი სიტყვის, ჩაერია იმიტომ, რომ ადამიანის გაუაზრებლობით არ ჩაშლილიყო მისი გეგმა. აბრამი, როგორც ჩანს, თავის სიცრუეს მიიჩნევდა "მხსნელად", მაშინ როცა ხსნის წყაროს ნებისმიერ გარემოებაში მყოფი მსახური უნდა ხედავდეს მხოლოდ ღმერთისადმი მორჩილებაში.
დასაწყისში აბრამი წარმატებული გახდა თავისი სიცრუის წყალობით. ჩვენ ვკითხულობთ, რომ ის გამდიდრდა, მაგრამ ეს სიმდიდრე შეიძლება დასჯდომოდა სარას ფასად. გარდა ამისა, ითვლება, რომ სწორედ ეგვიპტეში ყოფნისას შეიძინა აბრამმა ხარჭა სახელად აგარი (16:1-2).
მოსე ამ მონათხრობით ასწავლის მკითხველებს, რომ ღმერთი იცავს თავის გეგმებს, და მათი აღსრულების უზრუნველსაყოფად ერევა ადამიანთა საქმეებში, რათა იხსნას ისინი გაუაზრებელი და ცრუ თავგამოდებებისგან.
__ დალასის სემინარიის კომენტარი __